Farsça lâcivard koyu mavi renkli bir süs taşının adı imiş. Frenkçesi lapis lazuli. Ben bu bilgiye ilk kez Atlas Dergisi'ndeki bir gezi yazısında rastlamıştım. Sonra alakasız bir günde, sıradan bir mevzuda, umarsız bir hâlde çıkageldi. "Lâ" dedi, sustu. (Sen de sus ve oku:
“Gizemli ve yüksek topraklara geliş amacım, değerli taşların gizemlerinin kaynağına bir yolculuk yapmak aslında. Leh kentinin sokaklarında, çobanlarda, çadırların içinde ya da başka yerde, özellikle kadınların gerdanlarında en çok gördüğüm renk Turkuaz. AvrupalIların la-pis lazuli dediği, bizde lacivert taşı olarak da bilinen yarı değerli Turkuaz taşının rengi. Aslında bir mineral değil sodalı ya da bizde ottaş veya pirit diye bilinen kimi boyayıcı kristallerle muhteşem rengini kazanmış bir taş.”)
Sayfaya dökülenler "taş" üzerine yazılan efsaneler gibi. Kötü ruhları, hastalıkları, acıları toz duman eyleyen bir taş duruyor göğsümüz üstünde. Tere dokunup geliyor taş, aşka, sabra, güneşe, umuda ve renge...
Taş mı değerli fiyakalı kelime ve telaffuzu mu?
Sessizce Laciverd.
Koyu suskunlukla, sıkılganca, karca Laciverd...
Ebrû içine akmış giz.
Meraklısına:
Laciverd taşı 6500 seneden beri sadece Afganistan’ın doğusundaki Badahşan ülkesinde bulunan Laciverd Dağı’nda çıkarılmış. Mısır firavun mezarlarında bulunan lacivertlerin bile oradan geldiği biliniyor. Eski devirde madeni belli ki Hintliler işletmişler. Çünkü sözcüğün aslı Eski Hintçe râcâ-varta, yani “kral payı”. Yabancı dilden alınan /r/nin /l/ye dönmesi Farsçada standart.
Avrupa’ya Haçlı Savaşları döneminde ya da belki 1290’larda Sicilya’daki Arap emirliği vasıtasıyla Arapça'dan gelmiş. İtalyanca en eski örneklerde lazzuro, lazzulo ve lazzurto görülüyor. Geç Latince lazulum biçiminden lapis lazuli (“lazul taşı”) kalmış. Buna karşılık avam dilinde, baştaki /l/ İtalyanca belirleme harfi (article) zannedilip kesildiği için, azzurro (İt.), azur (Fr.), azure (İng.), azul (İsp.) biçimleri tercih edilmiş.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder